در خلال پیشروی بیماری، پروتئین در مغز انباشته شده و ساختاری را تشکیل می‌دهند که به آنها "پلاک" گفته می‌شود. این پلاک‌ها باعث می‌شود که ارتباط بین سلول‌های عصبی قطع شده و در نهایت این سلول‌های عصبی مرده و بافت مغز از بین برود. برخی از مواد شیمیایی مهم مغز در بیماران مبتلا به آلزایمر کاهش می‌یابد. این انتقال‌دهنده‌های شیمیایی پیام، به انتقال سیگنال‌های اطراف مغز کمک می‌کنند. وقتی که این مواد در مغز کاهش می‌یابند، سیگنال‌ها به درستی منتقل نمی‌شوند.
بیماری آلزایمر می‌تواند بر جنبه‌های مختلف زندگی فرد تأثیر گذارد که برخی از آنها عبارتند از:
1- توانایی‌های شناختی و عملکردی:
توانایی فرد در فهم، تفکر، یادآوردن و ارتباط از این بیماری تأثیر می‌پذیرد. احساسات و خلق‌وخو: فرد ممکن است بی‌انگیزه شده و تمایلی برای انجام عادات و کارهای مورد علاقه خود نداشته باشد.
2- رفتار:
فرد ممکن است واکنش‌هایی داشته باشد که با ویژگی‌های شخصیتی او تطابق نداشته باشد.
3- توانایی‌های فیزیکی:
این بیماری بر توانایی‌های حرکتی و هماهنگی‌های فرد اثر می‌گذارد. این تأثیرات باعث می‌شود که فرد قادر به انجام فعالیت‌های روزمره خود نباشد.
بیماری آلزایمر اگر در سنین زیر 65 سالگی اتفاق بیفتد به عنوان حمله زودهنگام آلزایمر شناخته می‌شود. ابتلای زودهنگام به آلزایمر غالباً در سنین 40 و 50 سالگی اتفاق می‌افتد؛ اما شنیده نشده که این بیماری برای افرادی که در دهه 30 زندگی خود هستند اتفاق افتاده باشد. افراد معدودی دچار حمله زود هنگام بیماری آلزایمر که یکی از شایع‌ترین انواع این بیماری بوده و ربطی به عوامل ژنتیکی ندارد می‌شوند.
آلزایمر چگونه آغاز می شود؟ بی‌شک از دست دادن حافظه یکی از علامت‌های اصلی بیماری آلزایمر است، اما علائم دیگری نیز وجود دارد که زنگ خطری برای آغاز ابتلا به این بیماری است؛ در این مطلب به آنها اشاره می‌کنیم.
مشکلات حافظه بیماری آلزایمر خیلی زود حافظه کوتاه‌مدت را نشانه می‌رود. فرد سالم ممکن است به طور متوسط پنج تا 9 داده اطلاعاتی را به حافظه کوتاه‌مدت خود بسپارد، اما اطلاعات سپرده شده در حافظه کوتاه‌مدت یک فرد مبتلا به آلزایمر دو تا سه و حتی صفر خواهد بود. وقتی فرد در طول روز چند‌بار سوال کند: «امروز چه روزی است؟»، «ساعت چند است؟» یا «امروز قرار است چه کارهایی انجام دهیم؟» و همچنین فراموش کند که شب گذشته چه کارهایی انجام داده است اولین نشانه‌های آلزایمر را بروز می‌دهد.
مشکل در یافتن کلمات
اگر آسیب‌های بیماری آلزایمر قسمت‌های عقب مغز را درگیر کند در عمکلرد زبان نیز اختلالاتی به وجود می‌آید که به آن آفازی گفته می‌شود. البته با گذشت زمان برای همه پیش می‌آید در حین صحبت‌کردن دنبال کلمات یا مثلا اسامی بگردند، اما بیماری آلزایمر با مشکل طبیعی فراموش‌کردن کلمات فرق دارد. در حالت عادی فرد در نهایت می‌تواند کلمه مورد نظرش یا هم معنی آن را پیدا کند، اما ناتوانی در یافتن کلمه مورد نظر یا به کار بردن یک کلمه به جای واژه دیگر از علائم آلزایمر است.
فراموش کردن زمان و مکان حوادث
یکی دیگر از مشخصات بارز آلزایمر بروز اختلالاتی در حافظه اپیزودیک یا اتوبیوگرافیکال است که به حوادث زندگی فرد (زمان، مکان، احساس‌ها و دیگر اطلاعات مربوط به آن) مربوط می‌شود. در واقع این حافظه مربوط به بازسازی حوادث زندگی در زمان و مکان خاص آن است. البته برای همه ما پیش می‌آید که تاریخ یک رویداد مانند ازدواج، تولد و غیره را موقت فراموش کنیم، اما وقتی فردی قادر نباشد حوادث را در زمان و مکان وقوع آن به خاطر بیاورد جای نگرانی دارد و از علائم ابتلا به آلزایمر است.
کاهش سرزندگی و اشتیاق
در 80 درصد موارد، بیمار آلزایمری بی‌انگیزه و بی‌اشتیاق می‌شود. از نظر علمی به این حالت آپاتی گفته می‌شود که لوب فرونتال (پیشانی یا قدامی) مغز را که مربوط به کنترل رفتارهای اجتماعی و سازماندهی فعالیت‌هاست، درگیر می‌کند. البته نباید آپاتی را با کاهش شور و سرزندگی گذرا و حتی افسردگی اشتباه گرفت. آپاتی زمانی است که فرد دچار بی‌اعتنایی می‌شود و میل و انگیزه خود را به بیرون‌رفتن، ملاقات با دیگران، انجام فعالیت‌های روزمره و لذت‌بخش سابق را از دست می‌دهد و در عین حال مهم‌ترین مشخصه آلزایمر یعنی مشکلات حافظه را نیز بروز می‌دهد.
فراموش‌کردن برخی آموخته‌ها
بیماری آلزایمر در حافظه سمانتیک که به حافظه معنایی نیز معروف است، اختلال ایجاد می‌کند. این حافظه دربرگیرنده کلمات، مفاهیم و آموخته‌هاست. حافظه سمانتیک وظیفه ثبت و ضبط دقیق‌تر حوادث، وقایع، مفاهیم و اطلاعات درباره محیط خارج را به عهده دارد و شامل اطلاعاتی درباره عادات اجتماعی، دستور زبان، مفاهیم ریاضی و... می‌شود. اطلاعات موجود در حافظه سمانتیک به مدت طولانی ثبت و ضبط شده و ماندگار است. اما اگر فردی نتواند به یاد بیاورد که یک هفته چند روز است یا قادر به شمردن و یادآوری نام پایتخت کشورها نباشد یا به خاطر نیاورد در چه سالی و در چه محیطی مشغول به کار بوده است از علائم آلزایمراست.
مشکل در شناخت اطرافیان
بیمار آلزایمری در شناخت افراد یا اشیای آشنای پیرامون خود و همچنین تشخیص صداها یا شناسایی اشیا با لمس آنها دچار مشکل می‌شود. همچنین امکان دارد فرد قادر به شناسایی چهره آشنا یا از درک بیماری خود عاجز شود. البته برای همه افراد و بخصوص سالمندان پیش می‌آید که به طور لحظه‌ای در شناخت اطرافیان خود دچار مشکل شوند و آنها را با هم اشتباه بگیرند، اما اگر فردی برای مثال به دنبال قند به آشپزخانه برود و با نمک برگردد یا قادر به شناسایی چهره‌ها یا مکان‌های آشنا نباشد و در عین حال متوجه بیماری و مشکلات حافظه خود نیز نشود به این معنی است که دچار آلزایمر شده است.
غمگینی و در خود فرورفتگی
افسردگی بخشی از علائم اصلی آلزایمر است که در کنار مشکلات حافظه بروز می‌کند. البته هر نوع کج‌خلقی و غمگینی در افراد سالمند نشانه آلزایمر نیست. زمانی می‌شود در خود فرورفتگی را به بیماری آلزایمر ربط داد که فرد دچار افسردگی عمیق شود و مدام احساس خستگی یا غم داشته باشد و تکرار کند که به هیچ دردی نمی‌خورد یا در افکار خود غرق شود و از دنیای پیرامون خود دور بیفتد.
بی‌اشتهایی
به مرور زمان، آلزایمر باعث بروز بی‌اشتهایی و اختلالات خواب می‌شود. این علائم در نتیجه بی‌علاقگی، از دست دادن قدرت شناسایی و بی‌تحرکی‌های مربوط به بیماری بروز می‌کند. اگر بی‌اشتهایی موقت باشد جای نگرانی نیست، اما میل به غذا نداشتن یا لب به غذا نزدن در افراد سالمند نگران‌کننده است. علاوه بر این خواب‌آلودگی در طول روز و بی‌خوابی شبانه یا بروز مشکلاتی در به خواب رفتن نیز جزو علائم ابتلا به آلزایمر محسوب می‌شود.
مشکل در نگارش
بیماری آلزایمر ممکن است خود را با فراموش کردن حرکات ارادی نشان دهد. از نظر علمی به این مشکل آپراکسی می‌گویند. این حرکات ارادی شامل تمام کارهایی است که از کودکی آموخته‌ایم. بی‌شک برای همه پیش می‌آید که به دلیل حواسپرتی دکمه‌های لباس را اشتباهی ببندند یا در حین آشپزی موادی را فراموش کنند، اما در مواردی که فرد در نوشتن، استفاده از ملحفه، شستن دست، لباس پوشیدن، آشپزی‌کردن و... دچار مشکل می‌شود پای آلزایمر در میان است.
استرس بی‌دلیل
به عقیده متخصصان حدود 42 درصد افراد مبتلا به آلزایمر علاوه بر اختلالات حافظه دچار اضطراب نیز می‌شوند. توجه داشته باشید که استرس پدیده‌ای طبیعی و بهنجار (نرمال) در بدن است و نشان می‌دهد بدن عملکرد خوبی دارد، اما اگر فردی از آینده وحشت داشته باشد به طوری که نتواند به کارهایی که همیشه انجام می‌داده است، بپردازد (مانند آشپزی، رانندگی و...) ممکن است نشان‌دهنده ابتلا به آلزایمر باشد. گاهی این افراد دچار حملاتی مانند احساس تنگی نفس و تپش قلب شدید می‌شوند که نشان‌دهنده استرس بالاست. شدت اختلالاتی مانند استرس بی‌مورد نیز در همه افراد یکسان نیست. در برخی افراد این علائم اضطراب به‌هیچ‌وجه بروز نمی‌کند یا بسیار دیر خود را نشان می‌دهد. توجه داشته باشید که علائم بیماری آلزایمر در افراد مختلف متفاوت است. بروز و پیشرفت این بیماری به مکان آسیب‌های مغزی فرد بستگی دارد. به همین دلیل برخی از افراد بسرعت دچار اختلالات جدی زبانی می‌شوند، اما این مشکل در برخی دیگر کمتر دیده می‌شود یا دیرتر خود را نشان می‌دهد. هرچند اختلالات حافظه مشخص‌ترین علامت آلزایمر است، در 10 درصد موارد به عنوان اولین مشخصه خود را نشان نمی‌دهد.
هذیان‌گویی
حدود 20 درصد افراد مبتلا به آلزایمر دچار هذیان‌گویی می‌شوند. این در حالی است که فرد متوجه هذیان‌گویی خود نیست و به گفته‌های خود اعتقاد دارد. هذیان‌گویی در مراحل پیشرفته بیماری با توهم بخصوص توهم‌های دیداری، همراه است. وقتی فردی ادعا می‌کند افراد و حیواناتی را می‌بیند یا احساس می‌کند سایه‌ای در کنار او قدم می‌زند، جزو نشانه‌های آلزایمر است. علاوه بر این بیمار آلزایمری حرف‌هایی نظیر «می‌دانم که می‌خواهید از شر من خلاص شوید، فلانی لوازم مرا می‌دزدد، فلانی به من خیانت می‌کند و...» را نیز به زبان می‌آورد.
مراحل بیماری آلزایمر
مرحله یک: بدون اخلال در این مرحله، بیماری آلزایمر قابل تشخیص نبوده و مشکلات حافظه یا علائم دمانس قابل تشخیص نیستند.
مرحله دو: زوال بسیار خفیف بیمار ممکن است مشکلات حافظه‌ای جزئی داشته باشد یا برخی چیزها را در اطراف منزل گم کند، البته نباید کاهش حافظه ناشی از افزایش سن را به عنوان آلزایمر شناسایی کرد.
مرحله سه: زوال خفیف در این مرحله، بیمار از مشکلات شناختی و مشکلات حافظه رنج می‌برد.
بیماران در مرحله 3 با بسیاری از موارد زیر مشکل دارند:
1- پیدا کردن لغت مناسب در هنگام صحبت کردن
2- به خاطر سپردن نام افراد جدید
3- برنامه‌ریزی و سازماندهی. افراد مبتلا به آلزایمر که در مرحله 3 قرار دارند، ممکن است اموال شخصی خود از جمله اشیای گران‌قیمت خود را گم کنند.
مرحله چهار: زوال متوسط در این مرحله از آلزایمر، علائم بیماری آلزایمر مشهود می‌شوند.
بیماران در این مرحله از بیماری مشکلات زیر را دارند:
1- مشکل در انجام محاسبات ساده
2- فراموش کردن خاطرات زندگی شخصی
3- اختلال در حافظه کوتاه‌مدت (برای مثال به یاد نمی‌آورند که صبحانه چه خورده‌اند)
مرحله پنج: زوال نسبتاً شدید در مرحله پنجم بیماری آلزایمر، بیمار برای انجام کارهای روزمره خود به کمک نیاز دارد.
افراد در این مرحله موارد زیر را تجربه می‌کنند:
1- گیجی و سردرگمی شدید
2- ناتوانی در یادآوری مسائل ساده مربوط به خود مانند شماره تلفن
3- مشکل داشتن در پوشیدن لباس مناسب
مرحله شش: زوال شدید بیماران در مرحله ششم بیماری آلزایمر به مراقبت و نظارت مدام نیاز داشته و باید مراقبت‌های حرفه‌ای از آنها به عمل آید.
مرحله هفت: زوال بسیار شدید مرحله هفتم آخرین مرحله بیماری آلزایمر است. از آنجا که بیماری آلزایمر یک بیماری لاعلاج است، بیماران در این مرحله نزدیک به مرگ هستند.
در مرحله هفتم بیماری آلزایمر بیماران توانایی خود را در واکنش به محرک‌های محیط و ارتباطی از دست می‌دهند. تشخیص نورولوژیست یا متخصص مغز و اعصاب از روش‌ها و ابزار مختلفی برای کمک به شناسایی این که آیا فرد مبتلا به اختلالات حافظه ناشی از آلزایمر مبتلا است یا نه استفاده می‌کند که برخی از این روش‌ها عبارتند از: از خود فرد، اعضای خانواده یا دوستان در مورد سلامت عمومی بیمار، سوابق بیماری‌های گذشته، توانایی بیمار در انجام امور روزمره و تغییرات رفتاری و شخصیتی بیمار سؤالاتی پرسیده می‌شود. تست‌های حافظه، حل مسئله، توجه، شمارش و زبان از بیمار به عمل می‌آید. آزمایش‌های پزشکی استاندارد مانند آزمایش خون و ادرار برای شناسایی علل احتمالی بیماری انجام می‌شود.
اسکن‌های مغزی انجام می‌شود که عبارتند از:
1- توموگرافی کامپیوتری (سی تی)
2- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی)
3- توموگرافی تابش پوزیترون (پت) نشانه ها در مراحل ابتدایی فراموشی و یا گیجی خفیف ممکن است تنها علامت مورد توجه آلزایمر باشد. اما با گذشت زمان بیشتر خاطرات به خصوص حافظه اخیر از یاد می رود. سرعت پیشرفت علائم در افراد مختلف متفاوت است. در صورتی که فرد مبتلا به آلزایمر شود احتمالاً اولین علامتی که فرد متوجه آن می شود سخت تر شدن غیر معمول به خاطر آوردن و سازماندهی افکار است. ممکن است خود بیمار هیچ مشکلی احساس نکند وخانواده، دوستان نزدیک یا همکاران این تغییرات را حس کنند.
پیشگیری
1- فعالیت فیزیکی داشته باشید و ورزش کنید.
2- تعاملات اجتماعی داشته باشید.
3- از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید.
4- به اندازه کافی بخوابید.
5- استرس را کنترل کنید.
6- ذهن خود را به روش‌های زیر تحریک کنید:
• چیز تازه‌ای یاد بگیرید.
• تمرین حفظ کردن را انجام دهید.
عوارض کاهش حافظه، اختلال در قضاوت و دیگر تغییرات شناختی ناشی از آلزایمر ممکن است درمان بیماری های دیگر را در فرد با مشکل مواجه کند. فرد مبتلا به آلزایمر ممکن است؛
- توانایی تشخیص و بیان درد را نداشته باشد. مثلاً درد دندان.
- توانایی تشخیص علائم بیماری های دیگر را نداشته باشد.
- توانایی پیروی از نسخه درمانی تجویز شده را نداشته باشد.
- توانایی توجه به عوارض ناشی از دارو ها و درمان را نداشته باشد.
زمانی که بیماری آلزایمر به مراحل پیشرفته خود می رسد، تغییرات مغز منجر به ایجاد اختلال در کارکرد اندام و فعالیت های جسمانی می شود مانند توانایی بلع، حفظ تعادل، کنترل روده و مثانه. این تغییرات به نوبه خود می توانند فرد را مستعد ابتلاء به دیگر بیماری ها کنند مانند:
- پنومنی و سایر عفونت ها: اشکال در بلع ممکن است سبب آسپیره شدن مواد غذایی یا مایعات به مجاری هوایی و ریه ها شود و منجر به پنومنی(عفونت ریه) گردد. عدم توانایی در کنترل تخلیه مثانه(بی اختیاری ادرار) احتمال دارد فرد را نیازمند استفاده از سوند ادراری نماید که ممکن است منجر به ایجاد عفونت های خطرناک مجاری ادرار شود.
- آسیب های ناشی از زمین خوردن: افراد مبتلا به آلزایمر بسیار مستعد زمین خوردن هستند. زمین خوردن ممکن است منجر به شکستگی شود. به علاوه، زمین خوردن یکی از معمول ترین علل آسیب های شدید سر است.
نکات تغذیه ای تغذیه: افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است فراموش کنند که غذا بخورند یا علاقه ای برای تهیه غذا نداشته باشند و یا قادر نباشند غذایی تهیه نمایند که ترکیب سالمی داشته باشد. همچنین ممکن است فراموش کنند که به اندازه کافی مایعات بنوشند که این امر می تواند منجر به بی آب شدن بدن و ایجاد یبوست شود.
توصیه ها: تهیه معجون ها و پوره های پرکالری و سالم: می توان با استفاده از مخلوط کن از مواد غذایی مختلف مایعی نرم و کرم مانند تهیه نمود و برای غنی سازی چنین غذاهایی(مانند میلک شیک) از پودر پروتئین که در داروخانه موجود می باشد استفاده نمود. آب، آبمیوه و نوشیدنی های سالم دیگر: باید اطمینان حاصل نمود که بیمار حداقل چند لیوان مایعات در روز می نوشد. از نوشیدنی هایی که حاوی کافئین هستند باید اجتناب شود چرا که ممکن است منجر به ناآرامی یا تکرر ادرار شود و یا خواب بیمار را دچار اختلال نماید.
مواد غذایی و ترکیبات مکملی در بازار موجود است که ادعا می کنند باعث بهبود و درمان آلزایمر می شود که مورد تائید سازمان دارو و غذا نمی باشد چرا که شواهد محکمی برای اثبات اثر آنها یا امن بودن آنها برای سلامتی در دست نمی باشد.
نظرات